TIỄN MẸ

Sương Mai, Sài Gòn 14.02.2019

     Khi chúng tôi về đến Sài Gòn vào sáng sớm thứ năm thì me tôi (mẹ vợ) đã được làm lễ nhập quan trước một ngày. Nhìn căn nhà quen thuộc đã hai mươi năm ghi dấu biết bao buồn vui của một gia đình đông con trong những lần về thăm nhà, thì nay đã khoác chiếc áo tang trong nước mắt tiếc thương cho một đời người vừa nằm xuống thật ngắn ngủi như mới hôm nào mẹ vẫn còn chờ con mà nay đã ra đi không hẹn ngày trở lại.   

    Đây là lần đầu tiên sau ba thập niên ở nước ngoài về quê dự tang lễ nên được biết từ nhiều năm nay ở Sài Gòn đã có những cơ sở chuyên về phục vụ Mai Táng, là nơi mà gia đình có thể tin tưởng để lo việc hậu sự cho người quá vãng. Dường như mọi việc đã chuẩn bị sẵn nên chúng tôi nhanh chóng lễ Phật trong bộ tang phục rồi đứng trước di ảnh mẹ đặt trên quan tài được đơm hoa kết trái đủ màu sắc hòa trong câu kinh tiếng mõ với không gian ấm cúng nghi ngút khói hương trông rất trang nghiêm dưới ánh đèn rực sáng cả căn phòng. Nắp quan tài được kéo lùi khoảng 50 cm, thay vào đó là tấm mica hình cong được lắp đặt như một ngăn lạnh kín gió, con cháu đứng trên một chiếc ghế nhỏ là có thể thấy rõ khuôn mặt hiền từ của mẹ, của bà được trang điểm rất tự nhiên như trong giấc ngủ bình yên.

    Nhìn đôi mắt tuy khép kín nhưng buông thả, dường như mẹ không còn điều gì để nghĩ suy hay lo lắng. Người cũng không trở giấc hay chau mày như những cơn đau thường kéo đến trên giường bệnh. Màu son môi hồng tươi, mái tóc đã được che kín nhưng đôi chân mày vẫn còn nguyên vẹn sắc sảo như nhắc lại quá khứ khi gia đình còn ở quận Phú Nhuận, mỗi lần tôi ghé thăm hay khi đã là con rể, những khi trang điểm thường thấy me rất chăm chút đôi chân mày, để giờ đây khi nằm xuống vẫn phảng phất đâu đó nét trẻ trung xưa khi các cô con gái nay cũng điệu đà có khác chi mẹ thuở sinh tiền. Như được trời phú cho khuôn mặt phúc hậu, tấm lòng người mẹ mười con cũng nhân từ bao la như biển hồ lai láng nên ai cũng thương kính mến yêu. Có lẽ vì vậy mà nay mẹ như đã mãn nguyện, thanh thản ra đi khi một đàn con dâu rể bất kể xa gần đã tận tâm tận lực chăm sóc cho đến hơi thở cuối cùng.

    Trở lại hai mươi bốn năm về trước, ba vợ tôi mất sớm ở tuổi 65, được đưa về an táng nơi quê Truồi theo như ý nguyện. Còn me tôi thì không, bà muốn ở gần con cháu như khi còn sống trên đời nên gia đình đã lo trước nơi an nghỉ tính đến nay đã trên mười năm, ở một khu đất thật đẹp và yên tĩnh phía sau chùa Phật Bửu Tự, Hóc Môn, cách quận 6 Sài Gòn 20 km.

  

   Me tôi quê ở Điện Bàn, Quảng Nam. Mười sáu tuổi bén duyên ba tôi khi ông từ Huế vào Đà Nẵng làm việc. Đến tuổi 17, cô gái quê hiền lành ra làm dâu làng Truồi, một ngôi làng bên sông có nhiều cây trái dâu mít chè tươi với nhiều địa danh ở phía nam Huế chừng 30 km. Theo lời vợ tôi kể lại, thì ôn nội là người cao tuổi trong dòng họ còn chút máu phong kiến, khó tánh như vậy mà rất thương nàng dâu xứ Quảng vì me tôi khéo ăn ở, chịu ‘nằm gai nếm mật' gần mười năm trước khi mang đàn con theo ba tôi vào Sài Gòn nhận nhiệm sở mới. Thuở đó nhà ba me tôi ở Phú Nhuận như là trại tiếp cư trong những cơn biến động. Từ mùa hè đỏ lửa 1972, rồi ba năm sau là mùa xuân 1975, hàng chục bà con từ miền Trung vào lánh nạn, được gia chủ tiếp đón nồng hậu cho đến ngày im tiếng súng mới quy cố hương.

   Người con gái đầu lòng được sinh ra ở Truồi mất sớm nên người con thứ hai giờ đã 65 tuổi, hiện sống cùng vợ con ở Houston là anh trai trưởng, cháu đích tôn nay đã bốn mươi. Vợ tôi là chị Ba, cũng là bà chị của tám người em, giới tính được chia đều 5/5. Từ thuở nhỏ cho đến khi khôn lớn, chị Ba là người gần gũi mẹ nhiều nhất, ngoài giờ đi học thường ở nhà giúp mẹ và trông coi em út cứ mỗi ba năm là có thêm hai đứa chào đời. Hiện giờ còn lại tám anh em, bốn người bên Mỹ, một bên Âu và ba chị em ở Sài Gòn, ba hôm trước ngày động quan các anh em đã về họp mặt đông đủ.

   Từ Đà Nẵng có năm anh em bạn dì đến Sài Gòn sớm nhất vào chiều tối hôm sau. Các cô chú ở Hóc Môn, các cậu dì bên ngoại, các gia đình thông gia từ Huế, Củ Chi, Sài Gòn cho đến Houston, bạn bè và đồng hương xa gần từ bên Áo bên Mỹ cùng bà con lối xóm cũ ở phường 11, Phú Nhuận dường như không thiếu một ai đã điện thoại chia buồn hoặc đến thăm viếng, phúng điếu và tiễn đưa. Có người đã trên hai mươi năm chưa gặp lại vì năm 1999 me tôi bán nhà cũ ở Phú Nhuận để dọn về căn nhà mới xây ở quận 6 vào năm 2000 cho tới bây giờ.   

    Lần cuối chúng tôi về là vào tháng 8.2018 khi me đang được điều trị ở bệnh viện Nguyễn Trãi đã ba tháng nhưng sức khỏe vẫn chưa hẳn bình phục. Thật ra thì me tôi mắc bệnh đường rồi qua thận đã gần một năm trước khi nhập viện, nên phải cần thời gian trị liệu lâu dài. Ngoài các con cháu, me còn có người em gái góa phụ chung sống đã mấy chục năm nay như hình với bóng, dì giúp đỡ việc nhà và trông nom chị những lúc đau yếu. Lần này mẹ đau nặng nên năm gia đình anh em ở nước ngoài kẻ trước người sau về để cùng với các em thay nhau túc trực bên giường bệnh. Đây cũng là lần đầu tiên vợ chồng chúng tôi có chuyến đi dài ngày nhất gần 7 tuần lễ. Cho đến tháng 10.2018 vẫn chưa thấy hy vọng nào về sức khỏe mẹ sẽ được khả quan nên tất cả các con ở xa lần lượt trở về nhà. Cũng may trong lúc đó me tôi tuy không khá hơn nhưng có một khoảng thời gian ổn định nên đã được bác sĩ cho về vào cuối tháng 12.2018, sau gần tám tháng nằm viện. Rồi vào những ngày cuối năm âm lịch vừa qua me tôi trở bệnh, sức khỏe yếu dần nên các con tuy ở xa nhưng tất cả đều chuẩn bị tinh thần để đón nhận tin buồn vào ngày mồng 7 Tết Kỷ Hợi. Một lần nữa chúng tôi lại về để tiễn đưa người mẹ thân yêu đến nơi an nghỉ cuối cùng.

    Nhớ lại những ngày đầu năm Âm lịch ở Áo, không khí năm mới vẫn còn khi mùng 5 Tết đêm Văn Nghệ Xuân vừa xong, ngày chủ nhật vợ chồng chúng tôi còn ở lại Wien chưa về Salzburg thì lúc 4 giờ sáng thứ hai hôm sau, nhận được tin từ bên nhà me tôi đang trong giây phút tử sinh và cho đến 8:30 (14:30 giờ Việt Nam) ngày 11.02.2019 đã trút hơi thở cuối cùng tại Sài Gòn, thượng thọ 87 tuổi.

    Trong lúc vợ tôi đang theo dõi và liên lạc với bên nhà thì tôi thật may mắn liên lạc được với Hòa Thượng Khuông Việt ở Oslo, Na Uy; nên sau đó gia đình đã có ngày giờ tốt cho tang lễ và đồng thời cũng đủ thời gian để các con ở xa về thọ tang.  

    Hai hôm nay Sài Gòn tuy nóng nhưng vẫn còn dễ chịu trong nắng xuân nên hết sức thuận tiện cho tang lễ và sự đi lại của quý Thầy cũng được dễ dàng hơn. Ngoài những lần Út Lan là em bạn dì hướng dẫn gia đình cùng đọc kinh xen giữa hai thời kinh sáng chiều và thả chim phóng sanh như thường lệ, thì tối 15.02 còn có nữ đạo hữu Diệu Hậu là bạn đồng tu với Út Lan, đã cùng 12 Phật tử đến viếng và tụng Kinh Địa Tạng từ 19 giờ đến 21 giờ. Vì là nhà phố nên sau 22 giờ vẫn còn xe cộ và bà con xa gần cùng nhiều bạn bè viếng thăm.

    Để chuẩn bị cho lễ chiều 16.02, thời kinh sáng với thầy Thông Lợi và Thiện Kiến xong lúc 10:40 giờ. Riêng thầy Thông Lợi có thêm một công việc nữa là ghi chép đầy đủ tên tuổi con cháu nội ngoại để mang về cho Hòa Thượng Thích Hải Tịnh chùa Giác Hải. Lúc 14:30 giờ thầy Thông Lợi và Thiện Kiến trở lại cùng với thầy Nguyên Hòa và một thầy nữa. Bốn thầy đặt lại vị trí bàn Phật ngay ngắn phía trước, cách quan tài chừng ba mét và đặt thêm một chiếc bàn trống nữa dành cho Hòa Thượng. Khoảng hai mươi lẵng hoa được di chuyển xếp một hàng dài phía tường bên trái. Tiếp theo là lễ đậy nắp quan tài lúc 15 giờ và cho đến 16:30 giờ thì kết thúc. Sau đó mời quý Thầy dùng cơm và nghỉ ngơi cho tới khi Hòa Thượng Thích Hải Tịnh đến lúc 17:25 giờ, lễ Tịch điện bắt đầu. Chúng tôi thấy Hòa Thượng xách một chiếc va ly nhỏ đặt trên bàn, sau đó Hòa Thượng đi xem xét từng nơi và một vòng quanh quan tài. Như đã vừa ý, Hòa thượng trở lại bàn mở va ly rồi đắp y đội mão, trông Thầy rất uy nghi như một vị Thánh trong thần thoại.

    So với mấy chục năm trước thì ngày nay vấn đề tang lễ đơn giản hơn nhiều với ba lễ chính : Phát tang - Cầu siêu - Lễ táng (hỏa táng hay thổ táng). Khi chưa an táng thì các lễ được gọi là Điện, và Tịch điện thường được cử hành vào buổi chiều trước ngày di quan. Ý nghĩa của Tịch điện đã được Đại Đức Thích Nguyên Hòa giải thích: “...để cho hương linh hiểu rằng cuộc đời này không có gì tồn tại, đừng chấp trước mà khổ vì ai rồi cũng phải ra đi. Bởi vậy nhờ oai lực của Tam Bảo: Phật Pháp Tăng cầu nguyện cho hương linh thức tỉnh, niệm Phật cầu xin về thế giới an lành của Phật A Di Đà...”

  Trong lúc Hòa Thượng và bốn vị Đại Đức hành lễ cùng với mõ và chiêng trống phụ họa nên đã gây thêm sự chú ý của những người qua đường. Nhìn ra bên ngoài hoàng hôn như nhẹ nhàng buông xuống trong không khí buổi lễ thật trang trọng, mọi ánh mắt đều hướng về Hòa Thượng, cũng là nơi mà những vành khăn tang đang chăm chú lắng nghe và thể hiện nhiều cảm xúc trên từng cử động của vị chủ lễ với niềm tin hương linh sẽ sớm được siêu thoát. Sự tin tưởng ấy được biểu lộ hơn nữa sau những lần đứng lên quỳ xuống cùng người  trưởng nam nhận và dâng Sớ, rồi tất cả theo sau Hòa Thượng và quý Thầy đi quanh quan tài nhiều vòng như “nhắc nhở con cháu phải nhớ đến công ơn của người quá vãng” cho đến khi buổi lễ Tịch Điện chấm dứt lúc 19:30 giờ đã làm ấm lòng bà con và tang quyến.

    Sáng ngày 17.02 cả nhà thức dậy sớm hơn thường lệ để chuẩn bị cho một ngày mà ai cũng nghĩ là rất quan trọng nên ít nhiều cũng có sự lo lắng và mong cho mọi việc được viên mãn. Khoảng 11 giờ các gia đình hai bên nội ngoại cùng bà con đến thì cũng là lúc Cơ sở Dịch vụ Mai táng Hồng Phúc Thọ bắt đầu thu dọn đồ đạc, tháo gỡ phông, màn, đèn… và một hàng lẵng hoa đã được mang đi nên căn phòng thoáng mát và rộng hơn nhiều để chuẩn bị cho lễ di quan lúc 13:30.

    Đúng 12 giờ buổi lễ được bắt đầu với thầy Thông Lợi, Thiện Kiến, Nguyên Hòa, Như Hiền và hai thầy mới. Phía bên kia đường xe chở quan tài, người chấp hiệu cùng phu kiệu và một chiếc xe buýt 50 chỗ cũng đã có mặt, ở trong rạp thì ban nhạc khoảng 10 người đang sẵn sàng chờ lệnh. Trước sân cũng có lễ cúng trước khi đến giờ chuẩn bị di quan. 

    Thuở nhỏ ở quê làng tôi cũng đã có một đôi lần được đi xem đám ma. Người chấp hiệu thường là lớn tuổi chừng trên dưới sáu mươi, là Sếp của đội phu kiệu, điều khiển việc đi đứng, nâng lên hạ xuống, qua trái qua phải để đưa quan tài di chuyển bằng hiệu lệnh là hai thanh gỗ ngắn cầm tay. Sau mấy chục năm nay mới thấy lại người chấp hiệu không những trẻ mà còn đẹp trai và cao lớn. Tuy không được các bậc tiền bối truyền hết nghề nhưng về phần lễ nghi vậy là đầy đủ cùng với ban nhạc và kèn trống đã khiến cho những người dự lễ ai cũng bùi ngùi, vì biết rằng đây chính là thời khắc của cuộc chia ly trong nước mắt.

    13:26 giờ đội phu kiệu vào vị trí chờ lệnh. Một tiếng gõ, quan tài được di chuyển ra ngoài. Gặp ngày trời đẹp, xe cộ hai chiều dừng lại chờ cho đến khi quan tài được đưa lên xe tang an toàn. Theo sau là chiếc xe buýt và vài xe Honda theo cùng, tuy giao thông là vấn đề phải lo lắng nhưng một đoàn xe lớn nhỏ đã về đến chùa Phật Bửu Tự, Hóc Môn lúc 14:20 giờ. 

    Quan tài được di chuyển đến sân tượng đài Địa Tạng Vương Bồ Tát, nằm trong khu nghĩa trang sau lưng chùa. Tại đây lúc 14:40 giờ, một buổi lễ ngoài gia đình còn có bà con và bè bạn đưa tiễn nên rất đông, đã được quý Chư tôn đức gồm tám vị chủ trì trước khi hạ huyệt lúc 15:00 giờ, nơi phần mộ chỉ cách tượng đài 50 m. Trong khoảng thời gian này mắt tôi không rời chị Ba đang đứng cùng với hai em Thúy và Thủy, sau lưng thì có hai cháu Trung và Na cách trước huyệt mộ không tới 50 cm. Tôi biết chuyện gì sẽ xảy ra khi mọi người nghe tiếng gõ đưa quan tài hạ huyệt, chị Ba nhà tôi thì như đã mất kiểm soát khi chồm về phía trước và ngồi xuống khóc la rất thương tâm. Tôi lách qua vừa kịp thì đúng lúc Trung kéo vai áo giữ dì Ba lại.

    Những gì tôi lo lắng thì đã thấy trong ngày Tiễn Mẹ. Có những vết thương không làm đau da thịt nhưng tê buốt trái tim. Tôi là người rất hiểu cô ấy thương yêu mẹ đến mức nào!

NGUYỄN SĨ LONG
Tháng 6.2019