Đôi
Lời Giới Thiệu:
Đan Hà & Trần Đan Hà là bút hiệu của nhà thơ
Trần Văn Huyền, sinh năm 1945 tại Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị. Vượt biên đến
Palawan, Philippines. Định cư ở tỉnh Reutlinger, Đức vào năm 1983. Cộng sự viên
Báo Viên Giác Hannover. Hiện tôi có một tác phẩm của Trần Đan Hà trên kệ sách
là thi tập “Tìm Trong Yêu Dấu”, Viên Giác xuất bản năm 1997.
Được nhà thơ Trần Đan Hà đọc và giới thiệu thi tập
Mẹ Hiền với độc giả Viên Giác trong số báo 227, tháng 10.2018 là hết sức bất
ngờ và thật vinh dự. Đây là một bài viết được tác giả dành nhiều tâm tình cùng
thì giờ để chọn lọc và trích dẫn, trong đó đặc biệt có hai bài Mẹ Mãi Là Mùa Xuân và Huế Xưa.
Chân thành cảm ơn nhà thơ Trần Đan Hà và nay gởi đến
bạn đọc xa gần.
TRẦN ĐAN HÀ ĐỌC: MẸ HIỀN*
Qua anh Phù Vân tôi hân
hạnh được biết thi hữu Nguyễn Sĩ Long hiện ở Áo, là tác giả thi phẩm Mẹ Hiền,
xuất bản tháng 6.2018. Và tôi được một bản gởi tặng. Xin có đôi lời cảm nhận
sau khi đọc cùng lời vô vàn biết ơn.
Mẹ Hiền, hai tiếng này
nghe thân thương, êm ái, ngọt ngào biết bao. Bởi chúng ta ai cũng có sự hiện
diện của mẹ hiền trong tâm. Mẹ hiền là suối mát, là giọt sương mai tưới tẩm cho
hoa lá cỏ cây. Mẹ Hiền là nguồn yêu thương đang chảy bất tận trong huyết quản
của chúng ta. Mẹ Hiền là hương hoa, đường mật, bánh kẹo, sữa ngọt hiến tặng cho
nhu cầu tuổi nhỏ.
Có một lần tôi nghe thầy
Nhất Hạnh định nghĩa về mẹ như sau: “Ý niệm về mẹ không thể tách rời ý niệm về
tình thương. Mà tình thương là một chất liệu ngọt ngào, êm dịu và cố nhiên là
ngon lành…”
Trong chúng ta có ai đi xa mà không một lần nhớ mẹ? Nhất là trong hoàn cảnh tha hương này. Tuy mỗi người mỗi khác nhưng chung quy đều thể hiện một tấm lòng khao khát được uống no nê tình yêu thương của mẹ. Đối với người Phật tử thì sự thể hiện ấy qua hình ảnh mùa Vu Lan Báo Hiếu, là dịp để cho người con được cài lên ngực một bông hồng hiếu hạnh, để tỏ lòng biết ơn cha mẹ còn hiện tiền và tưởng niệm song thân đã quá vãng. Nhắc nhở đến công ơn sinh thành dưỡng dục mà suốt cuộc đời này có mấy ai báo đáp cho nổi? Vì ca dao nhân gian nói: "Mẹ thương con biển hồ lai láng. Con thương mẹ tính tháng tính ngày"! Nghe thật xót xa lắm phải không ? Nhưng thực tế chuyện tình đời là như vậy, biết sao!
Thi hữu Nguyễn Sĩ Long có lẽ được sinh ra trong "Chiếc nôi văn hóa tuy cổ xưa nhưng đầy nhân bản, chịu ảnh hưởng và ràng buộc bởi Tứ đức tam tùng, Công dung ngôn hạnh" (Trai thời trung hiếu làm đầu. Gái thời tiết hạnh là câu răn mình). Thế cho nên hoài niệm của anh về mẹ thật khác người, tuy giản dị bình dân, nhưng rất tỉ mỉ nhắc lại những giây phút thần tiên trong đời. Bằng lời ngợi ca về mẹ chân chất mộc mạc nhưng uyên áo vô cùng. Thấm đậm biết bao là tình. Tình thương ấy mãi chảy trong anh như một nguồn suối mát. Cho nên anh luôn cảm nhận và chỉ thấy mẹ là biểu tượng đẹp nhất: "Mẹ mãi là mùa xuân".
Chúng ta hãy bước vào khung trời hoài niệm mẹ của
anh để cùng cảm thông:
“Chín tháng cưu mang hai
mươi năm nuôi dưỡng
Con ra đời trong tổ ấm
tình thương
Ở quanh con không có bốn
mùa thay đổi
Chỉ một mùa xuân bên tay
mẹ, mảnh vườn”.
Hình ảnh mẹ là mang nặng đẻ đau, nâng niu bú mớm,
tần tảo nuôi con. Ngày ngày siêng năng chăm bón những liếp cải vườn cà. Mồ hôi
mẹ đã đổ xuống rất nhiều nơi mảnh vườn yêu thương dịu ngọt, thoang thoảng một
mùi hương tươi mát của mùa xuân. Anh mang mùa xuân của mẹ ra đi để còn nhớ mãi
công đức sanh thành dưỡng dục. Hay mùa xuân của mẹ đã chảy mãi trong anh bằng
những giọt yêu thương bắt nguồn từ thời thơ ấu, chỉ cần nhắm mắt để tận hưởng:
“Con nhắm mắt mỗi lần ôm
vú mẹ
Nuốt từng dòng sữa ngọt
say mê
Mẹ cúi xuống mắt tròn
xoe âu yếm
Giọt lệ mừng chảy xuống
má tê tê”.
Thử hỏi còn cảm giác nào
sung sướng cho bằng “nằm nhắm mắt ôm vú mẹ” để tận hưởng. Chỉ nhớ đến giây phút
tận hưởng này thôi cũng đã thấy nguồn năng lượng hạnh phúc vô biên của tuổi
nhỏ.
Những hoạt cảnh tiếp theo cũng không kém phần trân
trọng và yêu dấu muôn đời:
“Mẹ đút cho con từng
miếng cơm muỗng cháo
Thức suốt đêm khi con sổ
mũi nhức đầu
Mẹ
đan cho con từng bao tay chiếc áo
Bên cuộc
đời dù trăm nỗi bể dâu”.
Sự hy sinh của người mẹ
thật vô bờ bến. Nếu không nhắc lại những chi tiết cụ thể ấy, mà chỉ chung chung
‘công đức sanh thành dưỡng dục’ thì e rằng không mấy ai cảm nhận được tình mẹ
sâu sắc!
Đến công trình giáo dưỡng cũng bắt đầu từ những bài
học vỡ lòng. Đơn giản nhưng thiết thực nhất, cần thiết nhất qua tình tự của
những người Mẹ Việt Nam:
“Mẹ dạy cho con từng lời
nói bước đi
Mẹ dạy cho con cầm cây
bút chì
Mẹ dạy cho con vòng tay
kính cẩn
Cúi đầu chào thưa gởi
mỗi lần đi”.
Những làng quê miền Trung là hình ảnh của nương dâu
ruộng lúa, của con sông bờ đê, của lũy tre chiều ru gió. Phía sau rặng tre
thường nghe văng vẳng tiếng võng đưa giữa trưa hè kĩu kịt, hòa cùng tiếng ru
trẻ ầu ơ: “Ru con con théc cho muồi. Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu. Mua vôi chợ
Quán chợ Cầu. Mua cau Nam Phổ mua trầu chợ Dinh…”. Âm thanh ấy nghe một lần là
nhớ dù thời gian phôi pha và không gian ngăn cách:
“Quên sao được những câu
hò giọng hát
Rất
chan hòa trong giấc ngủ âm thanh
Lời
mẹ ru có vị ngọt chất lành
Con
khôn lớn vẫn nhớ từng nhịp điệu”.
Dư âm của điệu hò câu hát ấy vẫn còn ghi đậm trong
tâm. Vì đây cũng là âm thanh ngọt ngào như tiếng sáo diều muôn thuở, tạo nên
hoạt cảnh êm đềm thôn xóm. Nhưng cảnh êm đềm ấy chợt biến mất, khi giặc tràn
qua xóm làng gây nên cảnh tang tóc:
“Quên sao được xóm làng
xưa xơ xác
Ngày đạn bom đêm pháo
kích kinh hồn
Mẹ cõng con khắp đường
quê tan nát
Xót xa nhìn nhà cháy ở
quanh thôn”.
Bối cảnh lịch sử chiến tranh ấy bây giờ nhắc lại chỉ
thêm đau lòng. Nhưng nếu không nhắc lại thì làm sao mà hình dung được tấm lòng
của mẹ đối với con trong những lúc tản cư lánh nạn?
“Im tiếng súng mẹ thở
phào nhẹ nhõm
Nhưng ngờ đâu con mẹ
phải ra đi
Đời mẹ chưa vui bây giờ
thấp thỏm
Sợ tin buồn sau cánh cửa
chia ly”.
Chiến tranh đã gây biết bao tang thương, đổ vỡ không
bao giờ có thể hàn gắn được. Cùng thấy thêm cảnh mẹ già tựa cửa ngóng trông con
đang còn ngày đêm ngoài chiến trận…và sau nầy trôi nổi tha hương:
“Con bất hạnh trên dòng
đời trôi nổi
Thiếu mẹ hiền như mất cả
mùa xuân
Con cúi đầu xin một lòng
tạ lỗi
Ngày đầu năm không có
mặt quây quần”.
Sau chiến tranh lại thêm cảnh biệt ly. Nghe sao mà
não lòng quá. Ôi thân phận của một nước nhược tiểu. Đã trải qua không biết bao
nhiêu cơn phong ba bão táp đã ập xuống trên mảnh đất Mẹ Việt Nam. Thế nhưng
nguồn hy vọng đang réo gọi trong con với lời nguyện cầu mẹ được :
“Sống trăm tuổi bạc đầu
nhưng vẫn khỏe
Đợi con về trong khúc
khải hoàn ca”.
Hoài niệm tiếp theo là quê hương và tuổi trẻ, thời
cắp sách đến trường vui với bạn bè thầy cô, thời hoa mộng ấy đẹp như khung trời
cũ, em xưa. Đã một thời dìu bước anh đi vào đời. Quê hương của anh có dòng sông
Hương êm đềm trôi xuôi chở theo bao huyền thoại đẹp. Những con đường có lá me
bay, có hàng phượng vĩ, và có những tà áo trắng tinh khôi của các nữ sinh Đồng
Khánh:
“Có những cơn mưa giữa
ngày mùa hạ
Lối em về hoa phượng
rụng đầy tay…”
Lối em về đẹp não nùng với hai hàng cây bên đường
che mát. Trên cao những nhánh phượng trổ bông đỏ cả một góc trời. Chân bước đi
mà ngỡ như trôi theo dòng sông soi bóng nhuộm vẻ đẹp muôn màu. Có rất nhiều
điều yêu dấu rồi anh sẽ kể trong “Huế xưa”:
“tôi đưa em qua những
con đường
phượng vĩ và nhãn lồng
có ao cá
có hồ sen nở rực lúc
hừng đông
như thành phố được thắp
muôn ngàn
ngọn nến”
Cũng có lúc:
“leo mấy chục bậc thang
lên cửa Ngọ Môn
ngắm
Quốc Kỳ bay cao trong gió
ngồi
hóng mát những lúc sang hè
nhìn
những hàng cây lắc nhẹ
bên
trời hoa sứ nở
và
thích nhất
là
ngắm những cặp tình nhân
ngồi
kín đáo dưới những bức thành rêu phủ
hay
bên những gốc cây, bờ hồ, tảng đá
(họ
hôn nhau mùi mẫn và
dễ thương
chi lạ!)"
Tuổi học trò là tuổi mộng mơ. Đi lang thang mà không
biết đi đâu, đến mà không biết rằng mình đến:
“Huế xưa,
tôi đưa em ra ngoài
thành qua cửa Đông Ba
rẽ trái là đường Đào Duy Từ... đến trường Nguyễn Du thăm vài người bạn
đôi
lúc em muốn dừng trên cầu nhìn
xuống Bến Tượng
để xem những con đò nằm sát bên nhau thân mật
rẽ phải là đường Phan
Bội Châu
phía bên ni có tiệm mì
Châu Anh
tiệm cháo lòng Vĩnh Phú
tiệm bò tái Đồng Xuân
Lâu
phía bên tê là tiệm mè
xững Song Hỷ
nổi tiếng khắp hoàn cầu
(em hảo ngọt tha hồ mà
mang vào lớp học)"
..........
"Huế và tôi,
Hình như có rất nhiều
duyên nợ
chỉ riêng em cũng đủ
‘tắt thở’ đây rồi
chiều lại chiều chở em
tận xa xôi
qua cầu Vạn Xuân viếng
thăm chùa Thiên Mụ
đứng bên nhau đôi lòng
khấn nhủ
xin ơn trên tác hợp vợ chồng...
………
Dòng Hương Giang mơ màng xuôi chảy dưới chân núi
Ngự, là biểu tượng của tình cha nghĩa mẹ (như nước trong nguồn chảy ra) vẫn
luôn êm đềm theo năm tháng. Cũng là biểu tượng cho quê hương và Mẹ. Huế xưa có
muôn màu muôn vẻ. Có lễ hội nguy nga của các tôn giáo muôn đời kính ngưỡng. Có
những ngày Tết cho phố phường khoe sắc, phô hương. Có những ngôi trường vang
danh một thời, đã trải dài qua bao thế hệ được đào tạo thành người hữu dụng cho
Quốc gia Xã hội. Có những con đường thơ mộng đã dìu nhiều thế hệ đi qua. Có Văn
hóa Cung đình trộn lẫn với Văn học Dân gian tạo nên một nền văn minh hòa đồng
của dân tộc. Có những loại thực phẩm được chế biến theo lối gia truyền, cho nên
sau này dầu có đến đâu rồi cũng không sao có đầy đủ hương vị đặc biệt riêng của
Huế. Thế nhưng nghiệt ngã thay Huế xưa cũng có những ngày tang thương biến đổi,
đang đổ xuống bởi bom đạn chiến tranh, bởi hận thù phân hóa:
“Huế xưa,
mỗi ngày thêm chất đắng
chiến tranh về rung
chuyển nhịp đò đưa
bên nớ bên ni
tay
vẫy dần thưa
em ở
lại nhạt nhòa đời son trẻ
nhịp
cầu qua sông gãy đôi tình thơ bé
mùa
hè sang lửa đỏ phủ kinh hoàng
bồng
bế nhau đi rời phố xuôi Nam
vẫn
không khỏi trời tháng tư ác nghiệt
giã
từ em
mùi
trinh nguyên tinh khiết
những
ngón tay đan cứng nghẹn lời
ngày
tôi đi thương nhớ quá đôi môi
và
ánh mắt như ngàn sao theo đuổi
làn
tóc em
làm
sao tôi quên nổi
trôi
dịu hiền
như
sóng nước Huơng Giang..."
Tất cả những nguyên liệu vừa ngọt ngào vừa đằm thắm
của Huế đã nuôi lớn cuộc đời không phải chỉ là giai đoạn. Mà là mãi mãi ghi
khắc trong tâm lòng biết ơn sự sáng tạo của nhiều thế hệ đi qua. Của nhiều bà
mẹ không ngớt lo toan, tính toán làm sao cho con mình không thua kém bạn bè.
Của chiều dài của lịch sử có ngọt bùi có cay đắng trộn lẫn vào nhau. Cho người
còn nuôi hy vọng: “qua cơn khổ cực đến ngày thái lai”.
Ngày sinh nhật sáu mươi tuổi, anh ngồi suy nghiệm
cuộc đời còn hiện diện đến ngày nay là nhờ nhiều nhân duyên. Những người đã cho
anh hình hài vóc dáng, đã nuôi dưỡng lớn khôn, đã dạy dỗ nên người đều là những
ân nhân tương tác. Được gói ghém trong 55 bài thơ, 36 tấm hình màu phong cảnh
và các bản nhạc được phổ thơ của các thân hữu như bản Mẹ Hiền, Thuyền Em Trên
Biển Đông, Sài Gòn Bản Tình Ca Muôn Đời…Cám ơn anh đã đem đến những hương vị
ngọt ngào, tươi mát, trong sáng và tinh khôi bằng những trang thơ rất dễ
thương, và sau cùng thêm lời cảm tạ:
“Hôm nay về giữa sáu
mươi
Tạ ơn nhân thế tạ đời
cưu mang
Quê hương còn lắm cơ hàn
Thơ xin nhận bớt đôi phần đắng cay…”
Một tấm lòng rộng mở trang hoài niệm. Một lời cảm tạ
đến tất cả những nhân duyên tác thành. Và xin nhận bớt những bất hạnh của mẹ
cha và của quê hương dâu biển cuộc đời để tỏ lòng hiếu hạnh.
TRẦN ĐAN HÀ
*Báo Viên Giác Hannover, số 227, tháng 10.2018
